La Interreto:
| Tiu ĉi paĝo estas parto de la Esperanta Komputilfaka Centrejo. |
|
La Interreto: |
|
En Tiu ĉi parto mi volas kolekti informojn pri la uzo de la Interreto, ĉefe por komplili tipan Esperantan vortaron pri la Interreto. Mi klopodas uzi pure Esperantajn vortojn, se eblas. Se vi malkonsentas pri iu vorto volonte retskribu min!
Antaŭ ol vi povas navigi sur la Interreto vi bezonas modemon kaj konton ĉe interretprovizanto. Kutime la provizanto disponiĝas programaron por uzi la diversajn eblojn de la Reto.
La Tut-Tera Teksaĵo estas mondbiblioteko de la Reto, kun informoj pri ĉiuj temoj kiujn oni povas imagi. Ĝiaj informoj estas alireblaj se oni havas konton ĉe Interretprovizanto kaj foliumilon kiel Microsoft Explorer, Netscape Navigator aŭ Mosaic.
Por vidi retpaĝon en la foliumilo oni entajpas la tielnomatan "Unuforma Resurca Lokindiko" (URL). Por aperigi ekzemple Yahoo, unu el la plej uzataj serĉiloj, vi entajpas "http://www.yahoo.com". Ĉiu paĝo havas unikan adreson kiu diras ĉe kiu servilo la paĝo troviĝas. La lasta parto de la URL estas du- aŭ trilitera kodo kiu indikas la landon kie troviĝas la servilon.
La normo ISO 3166 difinas du- kaj triliterajn kodojn por ĉiu lando de la mondo. La duliteraj kodoj formas la lastan parton de la plejparto de la retpoŝtadresoj kaj de la Unuformaj Risurcaj Lokindikoj (URL) escepte en Usono, kie oni uzas la venontajn tripartajn domajnnomojn aŭ la dupartajn ŝtatajn kodojn sekvataj de ".us".
| Domajno: | Nomo: |
|---|---|
| .edu | Edukantaj organizaĵoj |
| .com | Komercaj organizaĵoj |
| .mil | Armeaj institutoj |
| .gov | Registaraj oficejoj |
| .org | Ne-regeistaraj organizaĵoj |
| .net | Interretprovizantoj |
Vi povas konsulti detalan Esperantan liston de la uzataj kodoj, alfabete ordigitaj laŭ lando aŭ laŭ kodo.
Por trovi la informon oni povas uzi Interretdosierujojn kiel Yahoo, aŭ serĉilojn kiel AltaVista. Interretdosierujoj dividas la informon en partoj, kiel komputado, kulturo, entreprenoj, ktp. Oni simple elektas la grupon kaj ĝi donas subgrupojn. Per sinsekvaj musoklakoj oni trovas la serĉatan informon. Serĉadiloj kolektas la interretadresojn kaj priskribojn de la enhavo de la paĝoj. Oni simple entajpas vorton (aŭ vortojn) kiuj reprezentas tion kion oni serĉas kaj la ilo donas liston kun eblaj paĝoj pri la temo.
Du serĉiloj nun ankaŭ donas la eblon uzi Esperantan interfacon, nome EuroSeek kaj SavvySearch. Ankaŭ FEL donas eblon esplori ilian TTT-ejon per serĉilo.
La retpoŝto estas tre interesa parto de la reto. Per konto ĉe Interretprovizanto oni ricevas retadreson kaj per retpoŝtprogramo, kiel Eudora Light, oni povas sendi mesaĝojn al
alia parto de la mondo en kelkaj sekundoj.
Kiam vi serŝas adreson de esperantisto, rigardu la retan adresaron. Kiam vi volas aliĝi la liston, uzu la aliĝilon.
Se vi ne trovas le adreson, kiun vi serĉas, klopodu uzi la ĝeneralan adresserĉilon de la reto.
Lingomail estas ekzemplo de multlingva retpoŝtprogramo kiu ankaŭ kapablas Esperanto. 
En novaĵgrupoj oni povas diskuti pri iu ajn temo. Ekzistas tre granda kvanto da grupoj pri preskaŭ ĉiu temo kiun oni povas imagi, kaj ĉiutage ekestas ankoraŭ novaj grupoj. Por legi la grupojn oni bezonas novaĵgruplegilon kiel NewsXpress aŭ Microsoft News (parto de Microsoft Explorer). La novaĵgrupoj estas organizitaj laû hierarkia strukturo. Rilatitaj grupoj komencas per unu aû pliaj samaj literkunmetoj.
Ekzistas ok bazaj hierarkioj:
Ankaŭ ekzistas multe da suplementaj hierarkioj:
Ene de alt.esperanto.* troviĝas ĝeneralaj grupoj por la ok grandaj hierarkioj, kune kun grupoj por iuj el la plej elstaraj, nombraj, kaj uzataj grupoj de Uzreto, kaj aldono de speciala nova hierarkio bezonata por komencantoj ( disdividita en la klasika alt.esperanto.beginner - la eka grupo de la tuta alt.esperanto.* por anglalingvanoj - kaj alt.esperanto.komencanto.nacilingve, por parolantoj de la ceteraj naciaj lingvoj).
Neniu el la grupoj akceptas duumaj dosieroj (por fotoj, videoj, muziko kaj ceteraj), ĉar tiuj okupas tro da spaco. Tial ili havas sian lokon en alt.binaries.* kaj similaj).
En la sekvanta listo aperas ĉiuj el ili kaj, interkrampe, grupoj kiuj similas ( kaj al kiuj oni rajtas transafiŝadi artikolon en la Internacia Lingvo, samtempe kiel sendi ĝin al la Esperanta grupo ).
Se vi ne kapablas vidi la grupojn per via propra novaĵservilo ekzistas du ebloj:
| Listo de senpaĝaj novaĵserviloj kiujn mi mem klopodis: |
| godfrey.mcc.ac.uk (nur legi, sendado de demandoj ne eblas) |
| Mi dankas Pedro Macanás Valverde pro la informoj pri Uzreto. Se vi havas demandojn, vi povas skribi al victor@sky.net por demandoj pri alt.esperanto.komencanto.* kaj alt.esperanto.beginner kaj al mac@royal.net por demandoj pri la ceteraj alt.esperanto.* grupoj. |
Alia eblo de la Interreto estas la sistemo de dissendolistoj. Tiu analogas la sistemon de novaĵgrupo, sed anstataŭ uzi novaĵlegilon la mesaĝoj estas sendata retpoŝte. Ĝenerale tiu estas farata aŭtomate per servilo kiu sendas la ricevantajn mesaĝojn al ĉiu partoprenato de la listo. Ankaŭ en Esperanto oni povas membriĝi dissendolistojn:
| Nomo: | Kio? | Kiel aboni? | Pli da informo? |
|---|---|---|---|
| Argent-reto | Informa dissendolisto por rete atingeblaj Argentinaj esperantistoj kaj aktivuloj. | Sendu mesaĝo al egroups.com-subscribe@argent-reto, aŭ vizitu la TTT-ejon | Pablo León |
| Astro-Jog-Vege | Dissendolisto pri astrologio, jogo kaj vegetarismo | - | - |
| AŬLANG | por diskuto pri internaciaj helplingvoj | Sendu "subscribe auxlang vianomo@viaretadreso" al listserv@brownvm.brown.edu | David DURAND |
| BEMI |
Biciklista Esperantista Movado Internacia | Iru al BEMI | - |
| BJA-LISTO | pri socia interlingvistiko | Sendu al Majordomo@Helsinki.Fi mesaĝon kun "subscribe bja-listo vianomo@viaretadreso" en ĝia unusola linio. | Jouko LINDSTEDT |
| Ĉeh-metoda instruado | sperto-inteŝanĝo inter la Ĉeh-instruistoj | sendu mesaĝon al cseh-subscribe@onelist.com | - |
| centrorienteŭropaj verduloj | akceptas esperanton | greensee@plearn.edu.pl | Andrzej ZWAWA |
| CONLANG | por diskuto pri inventitaj lingvoj | Sendu "subscribe conlang vianomo@viaretadreso" al listserv@brownvm.brown.edu | David DURAND |
| debian-esperanto | pri Debian GNU/Linux | Sendu mesaĝon al debian-esperanto-request@lists.debian.org kun la temlinio "subscribe". | Edmund GRIMLEY EVANS |
| DENASK-L | por ĉio rilate al denaskaj parolantoj de Esperanto | - | Jouko LINDSTEDT |
| Eki | Listo por Esperanto-komencantoj (en la portugala lingvo) | Iru al  |
Adonis SALIBA kaj Jozefo PACHECO |
| e_Mac | Por interŝanĝi spertojn inter uzantoj de makintoŝa komputilo. | Oni aliĝas per ĝia hejmpaĝo | Janko Luin |
| Esperantlingva Rusujo | informo kaj diskuto pri la nuntempa Ruslando, ĝia historio, kulturo, politiko, ekonomio ktp. | Sendu malplenan mesagxon al esperantlingva-rusujo-subscribe@egroups.com | Yuri Shevchuk |
| Esperanto-Beginner-L | Dissendolisto por anglalingvaj Esperanto-komencantoj | Sendu malplenan mesagxon al Esperanto-Beginner-L-subscribe@lists.kz | - |
| esperanto-l | por helpi al rusaj komencantoj lerni kaj disvastigi Esperanton. | Sendu mesaĝon al esperanto-l-request@netcom.com | - |
| EsperantoRus | interligita (almenaŭ parte) kun la novaĵgrupo soc.culture.esperanto | Sendu malplenan mesaĝon al esperantorus-subscribe@egroups.com | - |
| esperanto@scoutnet.org | por skoltoj | Sendu mesagxon kun "subscribe esperanto" aux "help" en la cxefteksto al listserv@scoutnet.org. Vi ricevos respondon la sekvan tagon. | - |
| esperanto-en-togolando | - | Sendu mesaĝon al esperanto-en-togolando-owner@egroups.com | corsetti@itelcad.it |
| EspeReto | reta diskutlisto pri diskutlistoj, retejoj kaj aliaj TTT-aĵoj en Esperanto. | - | - |
| ESPER-L@TREARN.BITNET | Estis iam interligita kun soc.culture.esperanto, sed ŝajne nun ne plu, la listo ŝajnas malvigla. | Sendu "help" al LISTSERV@TREARN.BITNET | - |
| Gejverduloj | Diskutlisto por gegejaj kaj ambauseksamaj Esperanto-parolantoj. | Iru al Gejverduloj por aboni. | - |
| Homaj Lngvaj Rajtoj |
- | Iru al HLR por aboni. | - |
| NOVA | Informado pri apero de novaj Esperantaj libroj kaj varoj (FEL) | Sendu mesagon al servilo@fel.agoranet.be kaj en la temlinio skribu la sekvajn 2 vortojn: 'abono nova' | - |
| PriVivo | - | Sendu mesaĝon al privivo-subscribe@egroups.com | - |
| REBATO-L | por reagoj al Esperanto-mencioj en gazetoj aŭ aliaj informiloj | Sendu "SUBSCRIBE REBATO-L vianomo@viaretadreso" al listserv@netcom.com | - |
| RG-LISTA | Brazilana Listo pri Ĝenerala Relativeco | - | Filipe de Moraes PAIVA |
| rus-esper-instru | Instruado de Esperanto por ruslingvuloj. | Sendu malplenan mesaĝon al rus-esper-instru-subscribe@egroups.com | - |
| Terminologio-L | - | Sendu malplenan mesaĝon al terminologio-L-subscribe@egroups.com | - |
| VEKI | "Virtuala Esperanto-Klubo Internacia" en Brazilo | Sendu "subscribe veki" al majordomo@esosoft.com | - |
| Venezuala-En-La-Reto | Diskutlisto, edukada listo, informila listo kaj amikiga listo, pri ĉio kion esperanto kaj vivo ofertas! | sendu vakuan mesagxon al venezuelo-en-la-reto-subscribe@egroups.com | - |
| verdverd | pri ekologiaj temoj | Sendu "subscribe verdverd vianomo@viaretadreso" al listserv@tichy.ch.uj.edu.pl | Andrzej ZWAWA |
| Vidu ankaŭ la Flavaj Paĝoj por pli da informo pri lokaj dissendolistoj! |
| Ankaŭ Eventoj enhavas liston de retaj dissendolistoj. |
Per la Interreta Distanca Parolado oni povas paroli kun personoj ie ajn en la mondo. Oni nur devas esti konektita samtempe al la Reto kaj oni bezonas paroladilo kiel mIRC.
ICQ ("I seek you" - "Mi serĉas vin") estas komparebla sistemo kun multe pli da eblecojn. Oni povas ekzemple kontakti alian personon kiam li/ŝi estas retumanta la Interreto se oni volas paroli kun li/ŝi. La sistemo funkcias per ICQ-kodo. Alia ekzemplo de babililo estas "Firetalk".Dosiertransportprotokolo ebligas sendi tutajn dosierojn trans la Reto de unu komputilo al alian.
Hiper-Teksta Marko-Lingvo estas la lingvo per kiu oni kreas paĝojn por aperigo en la Reto. Oni nur bezonas simplan programverkilon (ekz. Edit (DOS) aŭ Notlibro (Windows)). Por lernkoni la lingvon oni povas pristudi aliajn paĝojn sur la reto aŭ oni povas legi instrulibron, ekz. "Malgranda Kurso pri HTML" de Paul Peeraerts.
